Թիւ 1-2 (12-13) 2000, էջ 50-51
ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎ ՀԱՄԱՅՆ ՀԱՅՈՒԹՅԱՆ /1999 թ. սեպտեմբեր 22-23, Երեւան, Հայաստան/
ԿԱՐԳԱԽՈՍՆԵՐԸ`
Հայաստանը համայն հայության Հայրենիքն է.
Մայր Հայրենիքը եւ Սփյուռքը կարող են համագործակցաբար գոյություն ունենալ:
Հայաստանը եւ Սփյուռքը իրար նկատմամբ համազոր պարտավորություններ ունեն:
Սփյուռքը կանգնած է հայապահպանության, ազգային դիմագծով գոյատեւման ծանրագույն խնդիրների առջեւ:
Հայաստանի Հանրապետության հզորացումը ազգի գոյության երաշխիքն է:
Հային` Հայ Առաքելական Եկեղեցու կողքին գտնվելը եւ նրա զավակը համարվելը միայն հավատի, կրոնի խնդիր չէ, այլ ազգային եւ պետական խնդիր է:
Արցախի` մեր պատմական հայրենիքի փոքրիկ բեկորի ճակատագիրը բախտորոշ նշանակություն ունի ամբողջ հայության համար:
ՀԱՅԱՍՏԱՆ – ՍՓՅՈՒՌՔ ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎԻ ԱՐՁԱԳԱՆՔՆԵՐԸ
Հայ լեզվի միասնական ավանդական ուղղագրության վերաբերյալ սփյուռքյան հայրենակիցներից ստացած առաջին արձագանքներից մեկը, որը ՙԲնօրրան՚-ը հրապարակում է` կատարելով նամակագրի բանավոր խնդրանքը:
Էլիզ ՊՕԶԱՃԵԱՆ Փետրուար 4. 2000 Սան Պաուլօ, Պրազիլ
/ ՙԲՆՕՐՐԱՆ՚ հանդեսի յարգարժան խմբագրութեան/
Սիրելի’ հայրենակիցներ, անցյալ տարի ես զիս շատ երջանիկ զգացի, երբ մեր Բրազիլիոյ պատուարժան հիւպատոսը` Աշոտ Եղիազարեան, տեղեկացուց, թէ զիս պիտի հրաւիրէն Հայրենիք-Սփիւռք առաջին Համաժողովի աշխատանքներուն մասնակցութեան:
Իսկապէս, շատ տեղին եւ գովելի է Հայաստանի կառավարութեան մտահոգութիւնը բարելաւելու, սերտ դարձնելու արտասահմանի հայութեան հետ կապը մշակութային, տնտեսական եւ գիտական գետնին վրայ: Բայց այս հսկայական գործը յաջողցնելու ամենակարեւոր ազդակը մեր մայրենին է, հետեւաբար, մեր ուղղագրութիւնը, որմէ փախուստ չունինք:
Մենք արտասահմանին մէջ շատ մեծ ծարաւ ունինք կարդալու երկիր հրատարակուած գիրքեր, թերթեր, պարբերաթերթեր, բայց, դժբախտաբար, մեզի համար շատ դժուար է խորհրդահայ ուղղագրւթեամբ գրուածքները կարդալ, կարող չենք ըմբոշխնել գրութեան գեղեցկութիւնը, եւ սա պարագան տեսակ մը մեզ կարդալու հաճոյքէ կը զրկէ եւ յաճախ վհատումի կը մատնէ:
Արեւմտահայերէն գրականութիւնը զօրաւոր եւ հաստատ հիմքերու վրայ խարսխուած է, դարեր շարունակ մեր պապերը այսպէսով արտայայտուեր են, այնպէս որ մեզի համար շատ դժուար է ընդունել, որ Յիսուսը ( – Հ) -ով կամ թէ թագաւորը (- վ) -ով գրուի: Անշուշտ, 19-րդ դարուն Պոլսոյ մէջ աշխարհաբարի ծնունդով գրական լեզուն հոլովումի ենթարկուեցաւ, բայց միշտ ան հաւատարիմ մնաց Մեծասքանչին: Խորհրդահայ ուղղագրութիւնը ստեղծուեցաւ դիտումնաւոր կերպով, եւ մենք բոլորս գիտէինք, թէ ինչ է պատճառը, եւ ինչ էր իրենց նպատակը: Այսօր հայութեան աւելի քան կէսը արտասահման կը գտնուի, եւ Հայատան պէտք ունի Սփիւռքին մօտենալու, միասնական դաշտ ստեղծելու:
Բայց այս միայն ու միայն Մեսրոպեանի վերադարձով կարելի կ’ըլլայ: Փոխադարձաբար, Սփիւռքն ալ Հայաստանի շատ ու շատ պէտքն ունի, մանաւանդ մեր ամենամեծ մտահոգութիւնը Սփիւռքին մէջ հայապահպանութեան հարցն է: Արդ, պիտի խնդրենք, որ Հայրենիք մեծ ճիգ թափէ` այս գետնի վրայ ամուր միասնականութիւն ստեղծելու Սփիւռքի հետ` վերադառնալով Մեսրոպեան ուղղագրութեան:
Որքա~ն հաճելի եւ ճիշդ է կարդալ Րաֆֆի, Սիամանթօ, Թումանեան եւ շատ մը ուրիշներ` Մեսրոպեան ուղղագրութեամբ, ինչպէս իրենք գրած են, մտածած, ոճ զգեցած տառերու ընդմէջէն: Հետեւաբար, պէտք են անմիջական քայլեր, որ հարթենք վերջին 80 տարիներու սխալը, ընդունենք մեր պապերէն ժառանգուած Մեսրոպեան ուղղագրութիւնը:
Ինձ երազային մի’ դիտէք, Երեւանի մէջ, անշո’ւշտ, տեսայ արեւելահայերու գերակշիռ մասի վճռականութիւնը` պաշտպանելու աբեղեանական գրելաձեւը, բայց վստահ եմ, որ անձնականի, հատուածայնութեան զգացումները ժամանակաւոր ու ժամանակավրէպ պիտի ըլլան:
Եթէ մենք դեռ կը պահենք վարժարաններու մէջ, օտարի անտարբերութեան եւ տեղական լեզուներու անդիմադրելի հրապոյրի դիմաց, Ս. Մեսրոպի կտակած հոգեւոր ոյժը, դուք իրաւո՞ւնք ունիք արդեօք մեզի ՙիրատեսութեան՚ դասեր տալու, թէ մեռա~ծ է այլեւս լեզուի արեւմտեան պատուհանը, թէ զո~ւր են բոլորիս ջանքերը:
Նախ, լեզուն չէ մեռած, քանի կայ արեւմտահայը, – իսկ մենքª թէեւ ցրիւ, բայց կանք, – երկրորդ, արեւմտահայ-արեւելահայ խնդիր չէ սա ուղղագրութիւնը: Չմոռնանք, որ Իսահակեան, Նար-Դոս, Մուրացան, Տէրեան եւ դեռ շատ ուրիշներ Մեսրոպեան գրած են եւ չեն տրտնջած կարծեմ:
Կրնամ երեւակայել, որքան դժուար եղած ըլլալու էր Հրաչեայ Աճառեանի նման անուանի լեզուագէտի մը Հայաստանի մէջ խորհրդահայ ուղղագրութեամբ արտայայտուիլը: Եթէ չեմ սխալիր, Աճառեան փափաք յայտնած էր, որ իր շիրմաքարի վրայի գրութիւնը դասական ուղղագրութեամբ մը ըլլայ:
Յարգա’նք Մեծասքանչին, եւ շա~տ ապրի մեր սիրելի Հայրենիք:
Ներողամիտ գտնուէք խօսքիս թուացեալ չոր բնոյթին հանդէպ: Տագնապէ’ն է սա ահազանգը: Տագնապ Ձեր` համընդհանուր դարձած, սակայն երեւութական ՙծուլութեան՚ առիթով: Աւելի լուրջ` տագնապ Երկրի ու մայր լեզուի վաղուայ միասնական օրուայ համար: Մեսրոպի սէրէն է, որ կու գայ խօսքիս սրութիւնը:
Երիցս Ճիշդ էր մեծն Թումանեան` ՙԻմ զայրոյթս լիքն է սիրով…՚:
